Burn-out

Burn-out is niet iets dat je associeert met tieners en jongeren die in de kracht van hun leven zitten en de wereld ‘aan hun voeten hebben liggen’. Maar steeds meer jongeren en zelfs tieners raken burn-out. Verschillende onderzoeken laten een verontrustend beeld zien en jeugdleiders, docenten en hulpverleners slaan inmiddels alarm. Wat gaat er mis? En wat kunnen we hieraan doen?

We leven in een maatschappij die hoge eisen stelt aan mensen  en die topprestaties van je verwacht. Je moet er leuk uitzien, je moet een goede opleiding halen, een interessante baan vinden die perfect bij je past en waar je status en geld mee verdient, een mooi huis, een bloeiend sociaal leven, actief zijn op sociale media, op de hoogte blijven van de ins en outs, sporten, gezond eten, actief zijn in de kerk en in je gezin moet alles op rolletjes gaan. Een ideaalbeeld waar geen mens aan kan voldoen. Diep van binnen weten we dat, maar ergens denken we toch dat we gelukkiger zullen zijn als we zoveel mogelijk aan dit ideaalbeeld voldoen. Dus we jagen ernaar. De een richt zich misschien op gezonder leven, een ander op een betere baan, harder werken, een mooier huis of meer aandacht op sociale media. Ik denk dat we allemaal onze eigen gevoeligheden hebben. Wanneer je lekker in je vel zit gaat het prima, maar als het even niet zo lekker loopt voel je de behoefte om de ‘leegte’ te vullen. Het probleem is, dat deze dingen die leegte niet oplossen. Het risico bestaat dat je dan nóg harder gaat werken, nog meer je best gaat doen en steeds meer last krijgt van stress, vermoeidheid, slapeloosheid en onzekerheid.

Stress onder jongeren

Hebben jongeren hier dan ook al last van? Het antwoord is simpelweg ‘ja’. EenVandaag publiceerde begin 2016 de resultaten van hun enquête. Van de 1899 tieners en jongeren die meededen, gaf 31% aan dagelijks stress te ervaren over school of studie en 36% gaf aan dit wekelijks te ervaren. Bijna de helft (45%) is weleens een dag thuis gebleven van school of studie vanwege het gevoel oververmoeid of opgebrand te zijn van de stress. Maar liefst 79% ervaart heel hoge of redelijk hoge prestatiedruk. Als belangrijkste gevolgen van de stress en druk noemen de jongeren chagrijnig zijn, piekeren, concentratieproblemen, aanhoudende vermoeidheid en slapeloosheid.

Al van jongs af aan worden prestaties gemeten en gewogen. Als je goed presteert op de voetbalclub, word je misschien gescout door een bekende club om in de jeugdopleiding te komen. Op school ligt de nadruk op de vakken die meetellen voor de CITO. We leven in een maatschappij die mensen stimuleert het beste uit zichzelf en uit het leven te halen, elke kans aan te grijpen die zich voordoet en vooral succesvol te zijn. Kinderen moeten echter weten dat er ook dingen zijn die ze gewoon niet goed kunnen. Dat ze beperkingen hebben. Dat ze soms falen. En dat dat normaal is. Een te rooskleurig beeld van het leven en/of van jezelf, leidt onherroepelijk tot teleurstelling, onzekerheid en frustratie.

Sociale media verhogen de stress: 38% van de jongeren uit het EenVandaag onderzoek zegt dat het leven relaxter zou zijn zonder sociale media. ’s Avonds naar een beeldscherm kijken verstoort bovendien het slaapritme. Slecht slapen is soms een gevolg van stress, maar kan andersom ook stress veroorzaken, doordat je je minder goed kunt concentreren en minder goed presteert. Op een dag komen er zoveel prikkels en zoveel informatie op ons af; we moeten leren daarin te selecteren en prikkels te verwerken, anders stroomt ons hoofd gewoon over.

Omgaan met tegenslag en falen

Positief opvoeden is de huidige trend. Dat wil zeggen: met veel complimenten en bemoedigingen en zo min mogelijk straf geven. Dat is op zichzelf prima, maar kinderen hebben óók grenzen nodig en de ervaring wat er gebeurt als je die grens overgaat. Dingen gaan niet altijd zoals zij dat willen. ‘Nee’ is ook een antwoord. En soms heb je gewoon te gehoorzamen. Kinderen leren zo hun eigen wil te beteugelen. Dat is belangrijk in hun wandel met God, waarin ze moeten leren dat ‘niet mijn wil geschiede, maar Uw wil geschiede’. Ook in de rest van hun leven zullen ze hun eigen belang niet op de eerste plaats moeten zetten, maar anderen leren dienen; in de omgang met mensen, in hun huwelijk, in het opvoeden van hun eigen kinderen. Juist dat maakt hen stabiele, sterke personen, zelfs in al hun zwakte.

Als we doen alsof het leven altijd leuk en comfortabel moet zijn en we ze steeds uit de wind houden, leren ze niet omgaan met tegenslag, met frustraties en moeilijkheden. Leren ze niet volharden, doorzetten, zichzelf beheersen en geduldig te zijn. Want lijden, verdriet, eigen beperkingen, zorgen, ziekte en overlijden horen óók bij het leven. Het is opvallend hoe de huidige generatie jongvolwassenen niet geleerd heeft hiermee om te gaan. Het is een zware les om dat op die leeftijd alsnog te leren. Laten we onze kinderen hier van jongs af aan weer sterk in maken! Wij moeten ze tenslotte het leven leren.

Een weekje rust is niet voldoende

De ernst van de klachten wordt bij tieners en jongeren soms erg onderschat: ‘Neem gewoon een weekje vrij en rust even goed uit’ of ‘Stel je niet zo aan’. Bij een burn-out valt een jongere in een heel diep gat. Net zoals een telefoon die opeens uitvalt als de batterij leeg is. Tot die tijd kon je in principe alles nog gewoon doen, al gingen er wel wat signalen af dat de batterij leeg raakte. Maar dan ineens is hij écht leeg en valt hij compleet uit. Zwart scherm. Dat is vaak beangstigend. Opeens doet je lichaam niet meer wat je wilt. Heb je de energie niet om je bed uit te komen en je aan te kleden. Heb je last van spanning, trillingen en heftige emotionele buien. Zit je in een diep gat en heb je geen idéé hoe je er ooit weer uit moet komen. Dan is professionele hulp nodig om tot herstel te komen. Er volgt een intensief traject dat vaak maanden duurt. Soms duurt het een paar jaar voordat iemand het gevoel heeft er weer helemaal bovenop te zijn. In dit proces moet de jongere leren zijn valkuilen te herkennen, patronen te veranderen, grenzen te stellen en goed om te gaan met stress en emoties. Dan nog blijft het vaak een zwakke plek; wie eenmaal een burn-out gehad heeft, loopt een groter risico het nog een keer mee te maken. Heb je het vermoeden dat een jongere tegen een burn-out aan zit, laat hem dan een afspraak met de huisarts maken voor advies.

Kom naar Mij toe

Op verschillende plaatsen in de Bijbel kom je mensen tegen die vermoeid en belast zijn. David, Elia, sommige profeten en ook de discipelen van Jezus (Marcus 6:31). In Mattheüs 11:28-30 zegt Jezus ‘Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast bent, en Ik zal u rust geven. Neem Mijn juk op u en leer van Mij dat Ik zachtmoedig ben en nederig van hart; en u zult rust vinden voor uw ziel; want Mijn juk is zacht en Mijn last is licht’. En in Lukas 12: 29-31 ‘En u, vraag niet wat u eten of wat u drinken zult, en wees niet verontrust. Want naar al deze dingen zoeken de volken van de wereld. Uw Vader echter weet dat u deze dingen nodig heeft. Maar zoek eerst het Koninkrijk van God en al deze dingen zullen u erbij gegeven worden’. God geeft de enige basis voor echte rust in je leven! Hij kan de leegte, de honger diep van binnen vullen. Maar het is dan wel nodig dat we ons op Hem richten, ons in Zijn Woord verdiepen en bezig zijn met de dingen van Zijn Koninkrijk in plaats van die van de wereld. Daarin gaan wij kinderen en jongeren voor. Wat zien ze als ze naar jouw leven kijken? Wat is er dan écht belangrijk? Waar gaan jouw tijd, geld en belangstelling naar uit? En als je het moeilijk hebt, waar ga jij dan naartoe? Zorg ervoor dat ze in jouw leven zien dat God de eerste plaats heeft!

Tips

• Wen kinderen al jong aan om rustmomenten te hebben op een dag
• Leer kinderen hoe ze zich kunnen ontspannen
• Help tieners en jongeren bij het maken van een goede planning
• Leer ze signalen van hun lijf herkennen en hoe ze bij kunnen sturen als dat nodig is
• Leer ze omgaan met falen
• Leer ze omgaan met emoties (verdriet, angst, boosheid, stress)
• Neem klachten die wijzen op stress/vermoeidheid serieus
• Schakel hulp in als je je zorgen maakt
• Neem de tijd voor herstel
• Bid voor ze

Delen uit dit artikel zijn gepubliceerd in de krant Uitdaging en het tijdschrift Metamorfose.