Seksuele opvoeding 1

Kinderen en tieners groeien op in een maatschappij die bol staat van seksuele beelden en toespelingen; een uitdaging voor de ouders! Alhoewel de seksuele revolutie vrijheid beloofde, zijn grenzeloosheid en losbandigheid het resultaat. Voortdurend klinkt om ons heen: ‘Doe waar jij je goed bij voelt’. Dat is nou juist een advies waar kinderen, tieners en jongeren niets mee kunnen, zeker niet als het gaat om liefde en seksualiteit. Verliefdheid en opspelende hormonen kunnen immers allerlei ‘goede’ gevoelens opwekken, maar zorgen er ook voor dat je niet zo helder nadenkt en keuzes kunt maken waar je achteraf erg veel spijt van hebt.

Het aantal jongeren dat te maken krijgt met onvrijwillige seksuele handelingen neemt sterk toe. Volgens een onderzoek van de GGD Limburg, Maastricht University, Rutgers en Soa Aids Nederland gaat het om 41% van de vrouwen en 21% van de mannen tussen 12 en 25 jaar. Daarnaast zien we tieners onhandige keuzes maken met seks en sexting (seksueel getinte berichten of foto’s versturen), slachtoffer worden van grooming en verslaafd raken aan porno. Ze vinden niet vanzelf hun weg en ze zijn snel beschadigd. Ze hebben een grote behoefte aan houvast. Het is aan ons om hen te leren wat gezonde seksualiteit is, hoe ze een goede relatie op kunnen bouwen en hoe om te gaan met al die seksuele toespelingen om hen heen. Zodat ze up to date zijn als het zover is: toegerust om een goede relatie aan te gaan.

1.     Opvoeden rondom liefde en seksualiteit

Dit vraagt wel iets van ons opvoeders. Willen we hen goed voorbereiden, dan moeten we weten wat ze op hun pad tegenkomen en welke kennis en vaardigheden ze daarbij nodig hebben. Wat speelt er in de jongerencultuur en in de samenleving? Wat zijn de sterken kanten van je kind en waar is hij kwetsbaar?  Welke situaties gaat hij tegenkomen en wat heeft hij nodig om daar goed mee om te gaan?

Seksuele opvoeding begint al wanneer je kind nog klein is. Het omvat alles wat je kind nodig heeft aan normen, waarden, ondersteuning en toerusting om op een goede manier om te gaan met relatievorming, intimiteit en seksualiteit. Al van jongs af aan ziet je kind hoe jij met deze dingen omgaat en welke dingen jij belangrijk vindt. Hoe reageer jij op een aantrekkelijke man of vrouw in je buurt? Hoe gaan jullie als partners met elkaar om? Hoe spreek je over relaties en seksualiteit? Welke foto’s en berichten zet jij online en welke sites bezoek je? Wat is jouw beeld van een waardevolle man of vrouw? Welke eisen stel je aan een relatie? En welke rol speelt God op dit terrein?

Het is bijzonder hoeveel wijze richtlijnen de Bijbel geeft als het gaat om liefde en seksualiteit. Als je kijkt naar de tijd waarin de eerste christenen leefden, tussen de Romeinen en de Grieken, dan is er in de kern niet zoveel veranderd. Een samenleving die vervalt in losbandigheid en grenzeloosheid, waarin God een weg wijst die ten leven leidt (Psalm 16:11). Het beste wat je kunt doen, is kinderen, tieners en jongeren die weg wijzen.

2.    Grenzen en intimiteit

Je kunt al vroeg investeren in seksuele weerbaarheid, door kinderen van jongs af goed te leren omgaan met hun lichaam, met hun eigen grenzen en met de grenzen van anderen. Sommige kinderen kruipen graag op schoot en houden van knuffelen en kroelen, maar andere kinderen zijn meer op zichzelf of kijken graag eerst de kat uit de boom. Soms kan het je verrassen dat je kind ineens afstand tot iemand houdt en geen handje of kusje wil geven. Aan de ene kant is het goed om je kind bepaalde beleefdheidsvormen aan te wennen, aan de anderen kant is het belangrijk om de grenzen van je kind te respecteren. Zo leert je kind dat hij grenzen aan kan en mag geven en dat anderen daar rekening mee houden.

Een aai over zijn bol, een high-five, even een kroel of een potje stoeien: positief lichamelijk contact doet kinderen goed. Kinderen die dit gewend zijn, kunnen beter herkennen of lichamelijke toenadering door anderen positief bedoeld is of dat er een onzuivere bedoeling achter zit.

3.    In gesprek

Met je kind in gesprek gaan over seksualiteit voelt vaak wat ongemakkelijk. Maar dat geeft niet. Het is niet erg dat je soms naar woorden zoekt of dat je bloost. Als jij het gesprek durft aan te gaan, geef je je kind de ruimte om naar jou toe te komen als hij een vraag heeft of ergens mee zit. Jij bent degene die de deur als het ware open doet en het onderwerp bespreekbaar maakt. Je zult merken dat hoe vaker je er eens iets over zegt, al is het met een boekje erbij, hoe makkelijker het wordt om hierover te praten. Als seksualiteit, intimiteit en relaties onderwerpen zijn waar je al van jongs af aan met je kind (op zijn niveau!) over praat, dan is het voor je kind niet zo beladen en kun je er ook als hij ouder wordt, over blijven praten met elkaar.

4.   Verschil tussen man en vrouw

God schiep mensen man en vrouw. Ze zijn niet hetzelfde, maar vullen elkaar aan. Kinderen ontdekken al jong dat er jongens en meisjes zijn en dat die verschillen verder gaan dan alleen het lichamelijke verschil. In de (pre)puberteit worden deze verschillen belangrijker, als tieners zich lichamelijk en emotioneel ontwikkelen tot man of vrouw. Het is een periode van onzekerheid en zoeken, naar wie ze zijn, wat er van hen wordt verwacht en wie ze willen zijn. Juist in deze periode spelen vaders een belangrijke rol. Dochters zoeken de bevestiging van hun vader, dat ze een waardevolle vrouw zijn. Zoons kijken naar het voorbeeld van hun vader in hoe hij omgaat met relaties en seksualiteit en zijn geneigd dat voorbeeld te volgen.

Veel tieners realiseren zich niet dat de manier waarop mannen en vrouwen intimiteit, seksualiteit en aantrekkingskracht beleven, heel verschillend kan zijn. Door hen die verschillen uit te leggen, help je hen goed met elkaar om te gaan en rekening te houden met elkaars gevoelens, sterke en zwakke kanten. Bijvoorbeeld door rekening te houden met hoe je je kleedt, welke foto’s je online zet en welke woorden je spreekt. Maar ook als je een relatie krijgt door hen te leren zorgvuldig met elkaar om te gaan en rekening te houden met de sociaal-emotionele verschillen. Niet te ‘hoge’ verwachtingen te hebben dat jullie hetzelfde leuk vinden of dingen op dezelfde manier aanpakken. Uiteindelijk wil bijna iedereen het liefst een levenslange, goede relatie. Leer hen hoe je daar aan bouwt!

5.    Seksuele gevoelens en verlangens

Tijdens het opgroeien ontdekken kinderen en tieners de gevoelige plekken van hun lichaam. In de puberteit worden ook seksuele gevoelens en verlangens ontwikkeld. Dit zijn normale onderdelen van de ontwikkeling, maar ze kunnen veel verwarring en onzekerheid geven als ze onbesproken blijven. Bovendien bestaat dan het gevaar dat ze gaan uitproberen en experimenteren. Zeker in onze maatschappij die seks zo belangrijk maakt, zoveel seksuele prikkels geeft en de indruk wekt dat je vooral veel ervaring op moet doen. Hoe ga je op een goede manier om met al die beelden, prikkels en gevoelens? Zowel in het echte leven als op internet?

Twee waardevolle richtlijnen die de Bijbel geeft zijn het bewaren van je hart en je gedachten en het groeien in zelfbeheersing (Spreuken 4:23, Mattheüs 5:8, Mattheüs 15:19, Efeziërs 4:7, Jacobus 1: 14-15, 2 Petrus 1:4-8). Een klein vlammetje kun je nog doven, maar als het een grote bosbrand is geworden, kun je het niet meer tegenhouden. Zo is het ook met seksuele verlangens. Je kunt niet voorkomen dat er seksuele beelden of gevoelens in je opkomen, maar je kunt er wel voor kiezen die niet op te zoeken of te stimuleren. En door wijsheid en zelfbeheersing kun je voorkomen dat er een grote oncontroleerbare (seks)brand ontstaat.

6.   Reinheid

In Job 17:9 staat: ‘Wie rein van handen is, neemt toe in kracht’. In 1 Petrus 1:16: ‘Wees heilig, want Ik ben heilig’. God vraagt van ons om Zijn geboden in acht te nemen. Om erop te vertrouwen dat Zijn Woord waar is en dat Hij weet wat goed voor ons is. Om zuiver en rein te leven. Om gezond en zuiver te blijven zijn er drie processen nodig: verkeerde keuzes voorkomen, dagelijks opruimen en (grondig) herstel als iets helemaal verkeerd gegaan is. God vraagt niet van ons dat we perfect zijn, want Hij weet dat we dat niet zijn. Hij vraagt ons de verkeerde dingen te belijden en op te ruimen en nieuwe te voorkomen. Zoals Jezus sprak tot de overspelige vrouw: ‘Ga heen en zondig niet meer’ (Johannes 8:11). We mogen onze kinderen voorgaan in ons dagelijks leven, zodat het ook in hun leven een vast patroon wordt. Leven met God, heilig en rein voor zijn aangezicht. Het kan, ook in deze maatschappij.

7.    Tips

• Het grote verschil van Dick Baarsen. Het boekje is online gepubliceerd, je kunt hem hier lezen. Ook goed voor tieners om te lezen!
• In ons boek Eros online bespreken we allerlei aspecten omtrent seksualiteit online: sexy profielfoto’s, sexting, porno, daten, grooming, etc. Een boek vol handige informatie en praktische tips voor opvoeders. We hebben er ook een werkboek bij ontwikkeld, aan de hand waarvan je met je tiener(groep) dit onderwerp kunt bespreken.
• Er zijn verschillende boeken voor kinderen en tieners geschreven, die je goed kunt gebruiken om seksualiteit met hen te bespreken. Bijvoorbeeld: ‘Saar en Jop’, ‘Saar en Jop in gesprek over seksualiteit’, ‘Alleen voor jongens’ (J. Janssen), ‘Alleen voor meisjes’ (J. Janssen).

Een gedeelte van dit artikel, geschreven door Raise Up, is eerder gepubliceerd in de Uitdaging.