Weerbare tieners

Tieners en jongeren groeien enerzijds op in een wereld die zich razendsnel ontwikkelt en anderzijds steeds meer in een leven zonder houvast. Er komt veel op ze af. Allerlei zaken beïnvloeden hun denken, hun gedrag en hun keuzes. Dat vraagt niet alleen veel van hen, maar ook van ons als volwassenen om hen heen! Hoe leren we hen in deze tijd om stevig in hun schoenen te staan? Hoe maken we ze bestand tegen groepsdruk en verleidingen? En hoe leren we hen de waarde ontdekken van een leven met God? In dit artikel geven we je een aantal handvatten die tot steun zijn voor het weerbaar maken van tieners en jongeren.

Stevig fundament

Aan het eind van de Bergrede lezen we de vergelijking van Jezus over de wijze man die zijn huis op de rots bouwt en de dwaze man die zijn huis bouwt op het zand (Mattheüs 7:24-27). Uit dit verhaal zijn een paar belangrijke lessen te halen. Er zullen stormen komen in hun leven. Het is belangrijk dat we eraan werken dat ze daartegen bestand zijn. Dat hun leven niet instort op het moment dat er zware tijden aanbreken. Wat hebben ze dan nodig? Een huis dat gebouwd is op een onwankelbaar fundament. Jezus maakt dat in deze vergelijking heel concreet: ‘wie deze woorden van Mij hoort én ze doet’. Wie alleen hoort, maar niet doet, bouwt zijn huis op zand. Het gaat er dus niet om hoeveel kennis je hebt, en of je braaf naar de kerk gaat of je Bijbel leest. Het gaat erom dat je Gods Woorden kent én ook toepast in je leven. Tieners hebben niet alleen kennis nodig, maar ook vaardigheden. Als Gods Woord de basis wordt voor hun dagelijks leven en hen de weg wijst in de keuzes die ze moeten maken, wordt geloven een realiteit.

Voorbereiden

Misschien zou je willen dat je hen naïef en onwetend zou kunnen houden over alle verleidingen, twijfels en problemen in de wereld. Maar onbekend maakt onzeker. Als we ze met een wankele basis, niet alert en niet voorbereid de wereld in sturen, dan vallen ze snel om. Het is een Bijbelse taak om hen voor te bereiden op wat er gaat komen. Niet zozeer door te waarschuwen voor gevaar, maar door ze te helpen een mening te vormen, inzicht te geven en vaardigheden te leren om staande te blijven. Een belangrijke sleutel is om veel aandacht te hebben voor wat ze wél moeten doen. God leert ons veel over trouw, geduld, respect, zelfbeheersing, dienstbaarheid en over goede woorden spreken en anderen opbouwen. God legt uit hoe we goede en verkeerde vrienden kunnen onderscheiden. Hoe we een stabiele relatie kunnen opbouwen. Hij leert ons dat we zwak en kwetsbaar zijn van onszelf, maar dat we samen met Hem sterk zijn. Dat Hij het goede met ons voor ogen heeft, dat Hij betrouwbaar is en dat Hij ons de weg wil wijzen die ten leven leidt (Psalm 16:11). Wanneer ze deze basis hebben en weten wat ze willen, zien wat er op ze afkomt en weten wat ze kunnen doen, zullen ze niet snel om vallen.

Kennen

In Spreuken 27:23 staat: ‘Zorg ervoor dat u uw schapen goed kent, richt uw hart op de kudden.’ Als het kennen zelfs al bij schapen van belang is, hoeveel te meer dan wel niet bij degenen die aan onze zorg zijn toevertrouwd? We kunnen alleen goed bij hen aansluiten en discipelen, als we weten wat er in hen omgaat, wat hen bezighoudt en wat er op hun pad komt. Jezus gebruikte veel voorbeelden uit het dagelijks leven van Zijn leerlingen en Hij peilde het hart van degene met wie Hij sprak. In Spreuken 4:23 staat: ‘Bescherm je hart boven alles wat te behoeden is, want daaruit zijn de uitingen van het leven.’ We kunnen ons wel richten op het gedrag dat we aan de buitenkant van tieners en jongeren zien, maar veel belangrijker is wat er in hun hart omgaat en daarbij aan te sluiten. Voor je op dat niveau dingen met elkaar kunt delen, moet er veel vertrouwen en veiligheid zijn opgebouwd. Volgens onderzoek duurt het 50 uur (‘bank hang uren’, geen lesuren) voor je overgaat van ‘kennissen’ naar ‘losse vrienden’. Na 90 uur met elkaar optrekken noemen mensen zich vrienden en pas na 200 uur wordt het een intieme vriendschap. Het vraagt dus heel wat tijd en aandacht om een goede band en vertrouwen op te bouwen.

Waarden

Tieners en jongeren zitten in een leeftijdsfase waarin ze onderzoeken wat echt belangrijk is en wat niet. Deze zoektocht leidt soms tot pittige discussies, schoppen tegen grenzen, experimenteren met risicogedrag of tot een kritische houding. Wat helpt, is om je hierbij te richten op onderliggende waarden. Wanneer je tijdens een kamp het GSM gebruik beperkt, gaat het bijvoorbeeld om de waarde van het persoonlijke onderlinge contact in real life. Hoe meer je bezig bent om waarden over te brengen, hoe duidelijker die worden. Als het goed is, komen de waarden van waaruit we leven, vanuit de Bijbel. We vinden bepaalde dingen belangrijk, omdat God ze belangrijk vindt of omdat God ze ons opgedragen heeft. Als ze ontdekken dat de bepaalde keuzes, regels of visies voortvloeien uit de waarden die God geeft, dan zullen ze er meer begrip voor hebben en eerder geneigd zijn deze serieus te nemen. Waarden bieden bovendien houvast wanneer situaties veranderen en zich nieuwe omstandigheden voordoen. Vanuit de waarden die richting geven kun je bepalen welke keuzes je wilt maken. Naarmate ze ouder worden, dragen ze meer eigen verantwoordelijkheid en krijgen ze meer ruimte voor het maken van eigen keuzes. Hoe meer zij zich deze waarden eigen gemaakt hebben, hoe beter dit hen zal lukken en hoe sterker zij zullen staan.

Uiteindelijk ligt de basis voor weerbaarheid altijd bij God. Hij is Degene die de weg wijst. Hij kent jou en Hij kent de volgende generatie. Hij weet wat er nodig is en Hij zorgt ervoor dat we Zijn weg kunnen gaan. Op eigen kracht wordt het niets. Dat gaat over hen, maar dat gaat over ons. We moeten het samen met God doen. Bij Hem moeten ze zijn. Bij Hem moet ook jij zijn.