Niet van deze tijd

Onze kinderen groeien op in een maatschappij die doordrenkt is met seks. Overal krijgen ze seksuele beelden, toespelingen en ingewikkelde situaties voorgeschoteld. Alhoewel de seksuele revolutie vrijheid beloofde, zijn grenzeloosheid en losbandigheid het resultaat. In een razendsnel tempo is de nadruk in onze samenleving veranderd van liefde en trouw als belangrijke waarden, naar ‘doe waar je je goed bij voelt’. Seks heeft daarin een dominante plek gekregen en is verheven tot belangrijk(ste?) deel van je identiteit. De kloof tussen wat God zegt over liefde, relaties en seksualiteit en wat de wereld hierover zegt, wordt met de dag groter. Wie serieus wil nemen wat God zegt is niet meer van deze tijd. Het is nogal een uitdaging om je kind te helpen om op dit terrein Gods weg te vinden en te vertrouwen.

Beelden en boodschappen over liefde, relaties en seksualiteit komen voorbij in bushokjes, reclames, billboards, muziek, televisie, films, sociale media… overal. Je kunt het niet ontwijken. Dat niet alleen, ideeën over wat goed en wijs is op dit terrein, worden ook doorgegeven via het onderwijs en de jeugdhulpverlening. Er ligt een enorme maatschappelijke druk om het klimaat rond LHBTQIA+ [1] te wijzigen naar algehele positieve steun en aanmoediging voor mensen die ‘vooral zichzelf willen zijn’. Dit is niet alleen terug te zien in de filmindustrie, waar minimaal zoveel procent van de personages één van de LHBTQIA+ kenmerken moet hebben. Het sijpelt door naar de werkvloer, naar de kerk en naar de dagelijkse leefwereld van kinderen en tieners. Kinderen veranderen soms al op jonge leeftijd (voor het zevende jaar) van naam en geslacht in het dagelijks leven (nog geen operaties). Hetero zijn is in veel tienergroepen niet meer de standaard en soms ook niet de meerderheid. Als je monogaam wil blijven en het je serieuze plan is om je leven lang maar één seksuele partner te hebben en die trouw te blijven, wordt dat vreemd gevonden of zelfs belachelijk gemaakt.

In deze tijd groeien kinderen en tieners op. Het is aan ons om ze vertrouwd te maken met God en met Zijn wijsheid. Het is bijzonder hoeveel wijze richtlijnen de Bijbel geeft als het gaat om relaties en seksualiteit. Daarbij staan liefde en trouw steeds op de voorgrond en is dat het kader waarbinnen seksualiteit een plek krijgt. God besteedt veel aandacht aan dit mooie, maar ook kwetsbare thema. Vanaf het Oude Testament dat vol staat met wijze richtlijnen en met goede én verkeerde voorbeelden [2]. Tot in het Nieuwe Testament, waar Jezus Gods wetten verder toelicht en verdiept (‘Wie een vrouw aanziet om te begeren…’ [3]). En de vergelijking van het huwelijk tussen man en vrouw met de relatie tussen God en Zijn volk, die zowel in het Oude als het Nieuwe Testament terugkeert [4]. Als je kijkt naar de tijd waarin de eerste christenen leefden, tussen de Romeinen en de Grieken, dan is er in de kern niet zoveel veranderd. Een samenleving die vervalt in losbandigheid en grenzeloosheid, waarin God de weg wijst die ten leven leidt (Psalm 16:11). Misschien sluit de Bijbel juist heel goed aan bij deze tijd en is het precies wat we nu nodig hebben. Het beste wat je kunt doen, is kinderen en tieners die weg ten leven wijzen en hen daarin voorgaan.

Het gesprek openen

Met je kind in gesprek gaan over seksualiteit kan wat ongemakkelijk aanvoelen. Zeker als het vroeger bij jou thuis geen open onderwerp van gesprek was. Dat geeft niet. Het is niet erg dat je soms naar woorden zoekt of dat je bloost of stottert. Als jij het gesprek durft aan te gaan, geef je je kind de ruimte om naar jou toe te komen als hij een vraag heeft of ergens mee zit. Jij bent degene die de deur als het ware open doet en het onderwerp bespreekbaar maakt. Je zult merken dat hoe vaker je er eens iets over zegt, al is het met een boekje erbij, hoe makkelijker het wordt om hierover te praten. Het wordt makkelijker door seksualiteit te behandelen in de context van liefde en trouw. Zij vormen een kapstok waar je allerlei andere begrippen aan kunt ophangen, zoals vergeving, dienen, verantwoordelijkheid, eer, respect. En seksualiteit. Als je kinderen thuis goede, eerlijke en complete informatie geeft op tijd en het een open gespreksonderwerp is, dan zijn kinderen weerbaarder. Als je het gesprek hierover op een veilige en open manier kunt voeren als ze kind zijn, dan is het makkelijker om ook in de tienertijd het gesprek open te houden en er voor ze te zijn. Je bent als ouder niet de enige die invloed heeft op het beeld dat je kind krijgt van relaties en seksualiteit, maar je hebt wel de meeste invloed.

Wat dus belangrijk is, is dat je ruimte voor je kind creëert om hierover vragen te stellen en om erover te praten en dat hij merkt dat jij hem kan en wil helpen om zijn weg te vinden op dit terrein. Drie tips om dit te doen:

Benoem de dingen zoals ze zijn

Draai er niet om heen, maar zeg het gewoon zoals het is. Houd het simpel en begrijpelijk.

Benut aanleidingen die zich voordoen

Je hoeft geen spannend moment te creëren om ‘het’ erover te hebben. Zoek welke aanleidingen er zijn van waaruit je een gesprek kunt starten. Bij jonge kinderen bijvoorbeeld als er iemand zwanger raakt. Bij oudere kinderen als ergens een woord voorbij komt (weet je wat dat woord betekent?) of als er iets in het nieuws komt. Bij tieners kun je actualiteiten gebruiken en dingen die voorbij komen op sociale media of in films en series.

Zet je kind tot denken

Toerusten hoeft niet door eenrichtingsverkeer, waarbij jij praat en je kind alleen maar luistert. Zet je kind tot denken door vragen te stellen, door werkvormen en voorbeelden te gebruiken om iets uit te leggen, door situaties te bespreken (wat zou jij doen? Waarom?), etc. Daag je kind uit om goed op te letten op wat hij om zich heen ziet. Wat zie je om je heen aan relaties en keuzes? Wat zou je zelf willen en wat niet? Waarom? Laat je kind ontdekken hoe wijs God is in plaats van het alleen te vertellen.

Seksuele opvoeding vindt niet alleen plaats op de momenten die jij daar bewust voor kiest. Al van jongs af aan ziet je kind hoe jij met deze dingen omgaat en welke dingen jij belangrijk vindt. Hoe reageer jij op een aantrekkelijke man of vrouw in je buurt? Hoe gaan jullie als partners met elkaar om? Hoe spreek je over relaties en seksualiteit? Welke foto’s en berichten zet jij online en welke sites bezoek je? Wat is jouw beeld van een waardevolle man of vrouw? Welke eisen stel je aan een relatie? En welke rol speelt God op dit terrein? Wanneer je hier nog niet zo bewust over nagedacht hebt, is het waardevol om daar tijd voor te nemen en God hierin te betrekken. Overweeg wat je wilt dat je kind zich later onthoudt van wat je hebt doorgegeven, in je voorbeeld, in je gesprekken en in het begeleiden van je kind naar volwassenheid.

Grenzen en intimiteit

In de Bijbel worden seksualiteit en hartstocht vergeleken met vuur [5]. Een prachtige en treffende vergelijking. Vuur geeft onder andere warmte en licht, heeft steeds weer voeding nodig en geeft sfeer. Maar vuur kan ook verteren en verwoesten. Je moet er niet mee spelen. Binnen veilige kaders, zoals een open haard, blijft vuur veilig en kun je van alle goede eigenschappen genieten. God geeft ons kaders rond seksualiteit. Niet om ons te beperken of tekort te doen, maar om te zorgen dat we niet beschadigd raken en kunnen genieten. Dat vrijheid en genot niet kunnen zonder (goede) grenzen, botst juist zo met deze tijd die grenzeloosheid eerder ziet als volmaakte vrijheid. Als ouder en als opvoeder is dit een terrein waar je je bewust van moet zijn. Je kunt al vroeg investeren in seksuele weerbaarheid, door kinderen van jongs af goed te leren omgaan met hun lichaam, met hun eigen grenzen en met de grenzen van anderen. Sommige kinderen kruipen graag op schoot en houden van knuffelen en kroelen, maar andere kinderen zijn meer op zichzelf of kijken graag eerst de kat uit de boom. Soms kan het je verrassen dat je kind ineens afstand tot iemand houdt en geen handje of kusje wil geven. Aan de ene kant is het goed om je kind bepaalde beleefdheidsvormen aan te wennen, aan de anderen kant is het belangrijk om de grenzen van je kind te respecteren. Zo leert je kind dat hij grenzen aan kan en mag geven en dat anderen daar rekening mee houden. Een aai over zijn bol, een high-five, even een kroel of een potje stoeien: positief lichamelijk contact doet kinderen goed. Kinderen die dit gewend zijn, kunnen beter herkennen of lichamelijke toenadering door anderen positief bedoeld is of dat er een onzuivere bedoeling achter zit.

Twee waardevolle richtlijnen die de Bijbel geeft zijn het bewaren van je hart en je gedachten en het groeien in zelfbeheersing [6]. Een klein vlammetje kun je nog doven, maar als het een grote bosbrand is geworden, kun je het niet meer tegenhouden. Zo is het ook met seksuele verlangens. Je kunt niet voorkomen dat er seksuele beelden of gevoelens in je opkomen, maar je kunt er wel voor kiezen die niet op te zoeken of te stimuleren. En door wijsheid en zelfbeheersing kun je voorkomen dat er een grote oncontroleerbare (seks)brand ontstaat.

Vaders

Vooral in de leeftijd tussen 11 en 15 jaar zijn hebben vaders een belangrijke rol. Is er geen vader in beeld? Zoek dan een ander mannelijk rolmodel dat hierin voor je kind iets kan betekenen (bijvoorbeeld jeugdleiders van de kerk). Meisjes kijken naar hun vader: hoe hij met vrouwen omgaat en wat hij waardeert in een vrouw. En wat hij waardeert in hén. Elke opmerking van hun vader over hunzelf komt in deze fase extra sterk binnen. Ze hebben het nodig om hun vaders waardering en goedkeuring te krijgen als vrouw. Geven vaders deze niet, dan zullen ze bevestiging zoeken bij andere mannen, voornamelijk bij jongens in hun omgeving. Die reageren sterk op blote borsten, billen en sexy uiterlijk, dus dat wordt hun beeld waar ze aan moeten voldoen om een goede vrouw te zijn. Jongens kijken óók naar hun vader. Zij zoeken een voorbeeld om na te volgen. Hoe hun vader met vrouwen omgaat, zo zullen zij het ook gaan doen. Wat hun vader waardeert in een vrouw, dat zullen zij ook waarderen. Vaders hebben een zeer grote taak op deze leeftijd. Laat het ze weten en help ze deze taak op te pakken!

Reinheid

In Job 17:9 staat: ‘Wie rein van handen is, neemt toe in kracht’. In 1 Petrus 1:16: ‘Wees heilig, want Ik ben heilig’. God vraagt van ons om Zijn geboden in acht te nemen. Om erop te vertrouwen dat Zijn Woord waar is en dat Hij weet wat goed voor ons is. Om zuiver en rein te leven. Om gezond en zuiver te blijven zijn er drie processen nodig: verkeerde keuzes voorkomen, dagelijks opruimen en (grondig) herstel als iets helemaal verkeerd gegaan is. God vraagt niet van ons dat we perfect zijn, want Hij weet dat we dat niet zijn. Hij vraagt ons de verkeerde dingen te belijden en op te ruimen en nieuwe te voorkomen. Zoals Jezus sprak tot de overspelige vrouw: ‘Ga heen en zondig niet meer’ (Johannes 8:11). We mogen onze kinderen voorgaan in ons dagelijks leven, zodat het ook in hun leven een vast patroon wordt. Leven met God, heilig en rein voor zijn aangezicht. Het kan, ook in deze maatschappij. Als we  de waarden van liefde en trouw zoals God dat bedoeld heeft weer gaan toepassen, wat zal dat een hoop schade, verdriet en pijn voorkomen. En nog belangrijker: wat zullen de kinderen dan leren dat God een waar en wijs God is. Hij is het waard om te volgen.

[1] De overkoepelende term die wordt gebruikt voor alle vormen van seksualiteit/seksuele identiteit die anders is dan cis-hetero (heteroseksueel waarbij het biologisch geslacht hetzelfde is als iemands gender -> je bent heteroseksueel en je bent man of vrouw en voelt je daar prima bij).
[2] O.a. Gen. 2:18-24, , 2 Sam. 11:3-12:25, 1 Kon. 11:1-13, Job 31:1, Spr. 3:3-4, Spr. 4:23, Spr. 20:11, Hooglied 6:8, Jer. 3:14.
[3] Matt. 5:28
[4] Ef. 5:22-33, Op. 19:7-9
[5] Spr. 6:27-28, Hooglied 8:6
[6] O.a. Spreuken 4:23, Mattheüs 5:8, Mattheüs 15:19, Efeziërs 4:7, Gal. 5:22, Jacobus 1: 14-15, 2 Petrus 1:4-8