Media opvoeding

 

Met een onvoorstelbare snelheid nemen de technische mogelijkheden in de samenleving toe. Helemaal de ontwikkelingen op het gebied van communicatie en media. Een sterke stroom die ons leven overspoelt en verandert, waar we niet onderuit kunnen en waar we allemaal mee te maken hebben. Het beïnvloedt de manier waarop we communiceren, hoe we leren, hoe we werken, hoe we denken, hoe we met elkaar omgaan en informatie tot ons nemen. Dat merk je al in je eigen leven en helemaal in het opvoeden. De ontwikkelingen van games, apps en sociale media gaan zo vlug, het is niet te doen om overal van af te weten en alles bij te houden. Heb je net bedacht wat je wel of niet wilt, dan is er alweer een nieuwe versie uit of is er weer iets anders populair.

Al die ontwikkelingen brengen nieuwe mogelijkheden en kansen, maar ook zorgen en gevaren. Je komt voor allerlei vragen en dilemma’s te staan: Wat zijn op welke leeftijd de juiste grenzen? Hoe hou je een goede balans tussen beschermen en ermee leren omgaan? Hoe leer je je kind op een goede manier omgaan met sociale media? Hoe voorkom je dat je kind slachtoffer wordt van cyberpesten, loverboys of internetverslaving? Het is een tijd die nieuwe vaardigheden, nieuwe kennis en nieuwe handvatten vraagt. Niet alleen van onze kinderen en jongeren, maar ook van ons als opvoeders. Het mooie is, dat de Bijbel ook op dit terrein zinvolle, bruikbare handvatten en principes geeft die zeker de moeite van het ontdekken waard zijn.

 

Jij bent de reisleider!

Wij zijn de reisleiders van de volgende generatie. Wij moeten hen het leven leren. Internet en media vormen een onlosmakelijk onderdeel van het leven nu. Kinderen en jongeren blinken uit in het begrijpen en gebruiken van nieuwe technieken en applicaties. Razendsnel hebben ze door hoe apparaten werken en kunnen ze aanwijzingen en menuknoppen herkennen en toepassen. Een gevaar is dat we hun andere vaardigheden hierdoor overschatten en dat we denken dat ze zelf hun weg goed kunnen vinden. Dat is een grote misvatting.

Wij moeten ze de weg wijzen en het begeleiden op die weg tot ze volwassen zijn en zelfstandig hun route verder kunnen bepalen. Dat betekent dat je het terrein moet kennen: je moet weten wat ze tegen zullen komen. Dus vóórdat je er al midden in zit! Je kunt niet voortdurend op de hoogte zijn van alle games, apps en media, maar wél van degenen waar je kind mee in aanraking komt. Praat met ouders van iets oudere kinderen, volg de ontwikkelingen en verdiep je in die media waarvan de kans groot is dat jouw kind ermee in aanraking komt.

Het betekent ook dat je de route bepaalt. Waar wil je dat ze uitkomen? Wat wil je je kind leren? Wat vind je wel en niet goed? En waarom? Welke gevaren moet je ontwijken? Hoe doe je dat? Hiervoor moet je niet alleen het terrein kennen, maar ook je kind! Kinderen zijn heel verschillend in wat ze leuk vinden, waar ze nieuwsgierig naar zijn en waar ze vatbaar voor zijn. De route kan daarom per kind verschillen. Als je samen opvoedt, is het belangrijk dat jullie hierin op één lijn zitten. Overdenk en bespreek jullie standpunten vooraf; zorg dat jullie niet tegen elkaar uitgespeeld worden.

Tenslotte heeft je kind een rugzak vol kennis en vaardigheden nodig, om de route goed te kunnen lopen en later zelf de weg te vinden. Niet alleen wat betreft praktische zaken, privacy en risico’s, maar ook in de sociaal-emotionele aspecten (vriendschappen, communicatie, vertrouwen, groepsdruk, beïnvloeding, etc). En het belangrijkste: de Bijbel als kompas, om de richting te kunnen bepalen en de juiste koers te houden, ook als de omstandigheden wijzigen.

 

Communicatie

Een veel gehoord opvoedadvies is om vooral in gesprek met je kind te blijven. Als het gaat om media opvoeding is dat slechts ten dele waar. Het gaat er niet zozeer om dát je in gesprek gaat, maar hóe. Een positieve insteek en een warme, open relatie met je kind blijken van doorslaggevende invloed te zijn. Veel gesprekken in gezinnen ontstaan echter naar aanleiding van een incident: ze gamen door terwijl de tijd al om is, ze zitten wéér met hun mobiel in hun handen of ze hebben een slecht cijfer op school gehaald waarvan de oorzaak volgens jou ligt in hun beeldschermgebruik. Dat zijn niet de omstandigheden voor een opbouwend en constructief gesprek over media.

Wat vind jij van sociale media, internet en games? Vind je alles verkeerd, vind je alles goed of hou je je er afzijdig van? Vind je het lastig, een probleem of maak je je zorgen over hoe je kind ermee omgaat? Jouw houding heeft veel invloed op hoe een gesprek verloopt. Je kunt het vergelijken met de werking van een schaar. Als hij aan jouw kant dicht is, is hij aan de andere kant ook dicht. Als je jouw kant open doet, gaat hij aan de andere kant ook open. Als jij het gesprek open in gaat, wordt het gesprek meestal leuker en is je kind vaak ook meer open. Weet je waarom de meeste kinderen en jongeren sociale media gebruiken en/of gamen? Gewoonweg omdat ze het leuk vinden! Als je het lastig vindt om de leuke kanten (nog) te zien, probeer die dan weer in beeld te krijgen. Zie hoe je naast je kind kunt komen te staan, in plaats van tegenover elkaar.

Tijdens trainingen met kinderen over gamen en media benoemen we regelmatig de categorie ‘wij-snappen-niets-van-games/sociale media-ouders’. Heel veel kinderen zeggen dat hun eigen ouders tot deze categorie behoren… Als je kind denkt dat jij er niets van snapt, is de kans heel klein dat hij met zijn vragen naar jou toe zal gaan! Je hoeft natuurlijk niet alle details te kennen of zelf een intensieve gebruiker te zijn van wat je kind speelt/doet, maar het is wel belangrijk dat je kind jou herkent als reisleider. Dat hij weet dat jij hem de richting kunt wijzen, dat jij hem kunt adviseren, dat hij bij jou terecht kan en dat jij hem serieus neemt.

Hoe kun je daaraan werken? Door je te verdiepen, zorg dat je een beetje weet waar je kind het over heeft. En door belangstelling te tonen. Laat je kind vertellen wat hij leuk vindt, wat hij mee maakt, hoe de game in elkaar zit. Je kunt ook samen op zoek gaan naar wat belangrijk is om op te letten. De game check is een hiervoor een handig hulpmiddel bij games. Informeer bij andere ouders, bij oudere kinderen en bij opvoedorganisaties. Op YouTube kun je filmpjes vinden met informatie en achtergronden van sociale media. Je kunt er ook gamers volgen terwijl ze hun game aan het spelen zijn – dat geeft vaak een veel duidelijker beeld van de game dan het demo-filmpje!

 

Patronen

In Spreuken 22:6 staat dat als mensen oud geworden zijn, ze niet zullen afwijken van het pad dat ze als kind hebben geoefend. Wat deze tekst heel mooi laat zien, is het belang van het aanwennen (het oefenen en trainen) van patronen in het leven. Het kost minder moeite om goede gewoontes als kind aan te leren, dan als volwassene. Wat helemaal veel moeite kost, is om verkeerde gewoontes weer áf te leren. Je kunt je kind zoveel besparen door hem van jongs af aan goede, vaste gewoontes en patronen aan te wennen!

Eén van de moeilijkste dingen in deze tijd, is om rust en stille tijd te nemen. Tijd met God, tijd om de Bijbel te lezen. Tijd om alle indrukken te verwerken en een plekje te geven. Tijd om te genieten van de natuur. Het is opvallend dat de Bijbel vaak benoemt dat we momenten van rust nodig hebben. De zevende dag is ingesteld als rustdag. Jezus Zelf trok zich regelmatig terug om alleen met God te zijn. Wen je kind dit van jongs af aan! Bid samen, zorg regelmatig voor ‘nu-even-geen-beeldscherm-momenten’ en wees er echt voor elkaar. Een vast avondritueel helpt kinderen rustig te gaan slapen, geef God hier ook een vaste plek in door Bijbel te lezen, te bidden en/of te zingen. Een dagboek bijhouden kan kinderen helpen hun gedachten te ordenen en gebeurtenissen een plekje te geven.

Geef zelf het goede voorbeeld! Al van jongs af aan kijkt je kind naar jou. Hij zal jou nadoen! Hoe reageer jij als je mobiel een geluidje maakt? Hoe ontspan jij? Wat doe jij als je je verveelt? Kom jij zelf tot rust? Hoe meer rust jij zelf ervaart, hoe meer je dat uitstraalt naar je kind en hoe rustiger hij zelf zal worden. Jonge kinderen zien overigens aan de achterkant van jouw beeldscherm niet wat je aan het doen bent: ze zien alleen dat het iets ‘met beeld’ is. Zij associëren het met ‘jezelf vermaken met leuke dingen’. Dat jij intussen doorwerkt, je email checkt of je administratie op orde brengt, zullen zij vaak niet onderscheiden. Het helpt om af en toe even in de schoenen van je kind te gaan staan en te bedenken wat hij waarneemt als hij naar jou kijkt. Is dat wat je wilt overdragen, of kun je daar iets in aanpassen?

 

Praktische grenzen

De Haan en Pijper hebben in 2010 een onderzoek gedaan naar mediaopvoeding. Bij ouders die het mediagebruik van hun kind controleerden of aan banden legden, bleken de kinderen minder vaak games te spelen boven hun leeftijdsgrens, waren de kinderen minder gewelddadig en meer prosociaal in hun gedrag, vertoonden ze minder angstreacties bij geweld in het nieuws en gingen ze minder snel akkoord met mediageweld. Daarnaast bleek dat kinderen beter presteren op school als ouders zorgen voor een gezonde balans tussen het gebruik van nieuwe media en andere gedragingen (offline).

Kinderen hebben dus duidelijke grenzen en begeleiding nodig. De aantrekkingskracht van media is enorm – voor je het weet gaat je kind er helemaal in op. Hoe duidelijker jij bent, hoe makkelijker het voor hen is om goed met media om te gaan. Denk eens na over de  praktische grenzen:

 Tijdsduur
Hoe lang mag je kind per dag naar een beeldscherm kijken? Hoe lang mag hij gamen of op sociale media?

 Tijdsbewaking
Hoe hou je de tijd bij? Wat doe je als de tijd om is?

 Locatie 
Waar mag je kind gamen? Mogen telefoons en laptops naar boven?

 Contacten 
Met wie mag je kind online contact leggen? Welke opties zet je hierin aan of uit? Hoe begeleid je hem hierin?

 Geld 
Wat mag je kind uitgeven aan games en media? Denk hierbij aan de aanschaf, maar ook aan uitgaven binnen de game of de app.

 Leeftijdsgrenzen 
Op welke leeftijd krijgt je kind een smartphone? Mag je kind games spelen of media gebruiken als hij jonger is dan de minimale adviesleeftijd? Waarom wel of niet? Hoe begeleid je hem hierin?

Een veelgehoorde vraag is wat maximale beeldschermtijden per dag zijn op verschillende leeftijden. In het algemeen worden de richtlijnen aangehouden die Mijn Kind Online in 2014 publiceerde. Dit zijn geen adviestijden, maar maximale tijden. Het is vooral erg belangrijk om goed op je kind te letten en aan te sluiten bij wat hij nodig heeft. Sommige jongens van negen zijn na een half uur gamen per dag er al zo door in beslag genomen, dat ze in gedachten de hele dag met hun game bezig zijn. Andere kinderen leggen na een uur gamen de tablet aan de kant en kijken er niet meer naar om tot ze hem de volgende dag weer pakken. Sluit dus goed aan bij je kind en geef hem coaching op maat!

De maximale tijden gebaseerd op die van Mijn Kind Online (let op! dit is de totale beeldschermtijd, inclusief gamen, sociale media, internetten en tv kijken):

  • 0-4 jaar:          zo min mogelijk beeldscherm gebruik
  • 4-6 jaar:          10-15 min. per keer, tot een maximum van 1 uur per dag
  • 6-8 jaar:          maximaal 1 uur per dag, verdeeld over periodes van max. 30 minuten
  • 8-10 jaar:        maximaal 1-1,5 uur beeldschermtijd per dag
  • 10-12 jaar:      maximaal 2 uur beeldschermtijd per dag
  • 12-18 jaar:      maximaal 3 uur beeldschermtijd per dag

Wij adviseren om geen beeldschermen mee naar boven te laten. De slaapkamer blijft zo een plek van rust en even niet bereikbaar zijn. Dit is erg belangrijk voor een goede nachtrust; gesprekken via sociale media gaan soms tot midden in de nacht door. De verleiding om mee te doen of om ’s nachts door te gamen, is voor veel tieners anders veel te groot. Vrienden blijken dit trouwens vaak heel goed te accepteren. En een ouderwetse wekker werkt nog steeds heel goed om op tijd wakker te worden ’s morgens :).

 

Een goede regel of grens voldoet aan de volgende kenmerken:

  • hij past bij de situatie en bij de leeftijd van je kind;
  • hij is haalbaar;
  • hij is goed uit te leggen en voor iedereen duidelijk;
  • er is een passende consequentie bij overtreding of beloning bij het eraan voldoen

 

Inhoudelijke grenzen

Alhoewel de praktische grenzen soms nog knap lastig zijn, komen we daar vaak nog wel uit. Veel ingewikkelder is het om inhoudelijke grenzen te bepalen. Wat vind je wel en niet goed? De grenzen vervagen in games, films en media: het is een soort glijdende schaal. Waar leg jij dan precies de grens tussen wat wel en niet acceptabel is? Welk geweld vind je wel kunnen en wat niet meer? Welke seksuele toespelingen kunnen wel of niet? Is er verschil tussen boeken, tijdschriften, tv, films, games en sociale media in wat wel of niet kan? Welke elementen van toveren of magie beschouw je als onschuldig en wanneer vind je het een probleem?

Om je hierin op weg te helpen, hebben we een figuur ontworpen waarin je de vier belangrijkste terreinen terugvindt waar je inhoudelijk over na moet denken: taalgebruik, geweld, seksualiteit en occultisme. Dit figuur kan je helpen om voor elk van die terreinen te bepalen wat je wel of niet goed vindt. Het binnenste gedeelte stelt media en games voor die binnen gezonde kaders vallen. Hoe verder je naar buiten gaat, hoe extremer de elementen op elk gebied worden.

Inhoudelijke grenzen

Bepaal aan de hand van dit figuur welke inhoudelijke grenzen jij voor jouw kind wilt hanteren en hoe je deze aan je kind kunt duidelijk maken. Neem is de games die je kind speelt gezamenlijk onder de loep.

 

Tips om kinderen en jongeren mee te geven

  • Wees kritisch wie je als vriend accepteert en wie je je mobiele nummer geeft.
  • Maak je profiel alleen zichtbaar voor vrienden.
  • Zet geen gegevens van jezelf online (school, sportclub, adres, woonplaats, telefoonnummer, emailadres).
  • Zet een wachtwoord op je mobiel, dat anderen niet makkelijk kunnen raden.
  • Geef nooit je wachtwoord aan anderen, ook niet aan vrienden.
  • Verzend/publiceer geen foto’s die je niet op de hele school verspreid wilt zien. Alles wat online staat, kan in principe gehackt/gevonden worden.
  • Blokkeren en verwijderen werkt beter dan terugschelden.
  • Respecteer elkaars privacy; vraag altijd toestemming om foto’s of filmpjes te delen waar anderen op staan.
  • Doe geen dingen online die je offline ook niet zou doen.
  • Berichten die eenmaal door anderen gedeeld zijn, zijn niet meer (goed) te verwijderen. Bedenk daarom goed wat je online zet.
  • Stel voor jezelf een paar vaste momenten per dag vast waarop je actief bent op sociale media. Door je meldingen op ‘uit’ te zetten, word je niet de hele dag gestoord en kun je je op andere dingen concentreren. Je (echte) vrienden wennen er vanzelf aan en als het echt dringend is, bellen ze je wel!
  • Tekstberichten en emoticons/smiley’s worden makkelijk verkeerd begrepen. Wil je iets bespreken dat gevoelig ligt, kun je beter bellen of afspreken (is bovendien gezelliger).
  • Voor een goede vriendschap heb je voornamelijk offline contact nodig. Online contact kan de vriendschap ondersteunen, maar je kunt nooit een echte vriendschap opbouwen met alleen online contact.
  • Wil je dingen regelen of afspreken, dan gaat dat vaak makkelijker en sneller door te bellen. Berichtjes sturen lijkt makkelijk en snel, maar kost vaak veel meer tijd.
  • Bedenk bij wat je doet online hoe het zou zijn als je ouders het zouden zien. Soms kan dat ongemakkelijk zijn, maar wanneer je iets doet dat je ernstig in de problemen zou brengen als ze het zouden zien, dan is dat een signaal dat je het beter niet kunt doen!
  • Laat je niet van je nachtrust beroven. Je hebt je nachtrust nodig om alles wat je mee maakt een plekje te geven. Je lichaam heeft die rust hard nodig om de lichamelijke transformatie van kind naar volwassene goed te kunnen doorlopen. Het lijkt misschien best goed te gaan als je een tijd minder slaapt, maar je put je lichaam langzaam uit. Signalen hiervan zijn: vermoeidheid, hoofdpijn, minder goed kunnen concentreren, hevige emotionele schommelingen, chagrijnig zijn en niet lekker in je vel zitten. Een prachtig wondermiddeltje hiertegen is gratis en makkelijk verkrijgbaar: slaap!

 

Meer informatie

Over sociale media:

 

Over media opvoeding:

 

Over gamen: