Eenzaamheid

Bij eenzaamheid denk je misschien snel aan oudere of ‘zielige’ mensen. Maar ook onder kinderen en jongeren komt eenzaamheid voor. Sterker nog, in een onderzoek van het Leger des Heils bleek eenzaamheid tussen 2008 en 2012 het meest gestegen te zijn onder jongeren. Onderzoekers van de Radboud Universiteit concluderen uit internationaal onderzoek (april 2016) dat jongeren de meest eenzame groep zijn! Hoe kan dat? De generatie van de sociale media, de generatie met zoveel communicatiemiddelen: eenzaam? Wat is er aan de hand? En wat kunnen wij hieraan doen?

Eenzaamheid

Iedereen voelt zich wel eens eenzaam of alleen, dat is heel normaal. Ook voor kinderen en jongeren. Het is wel zorgelijk als dat gevoel van eenzaamheid een langere periode duurt. Eenzaamheid is niet zozeer het ontbreken van contact of van mensen om je heen. Je kunt allerlei mensen om je heen hebben, veel WhatsApp gesprekken voeren, betrokken zijn bij  sociale activiteiten en je tóch eenzaam voelen. Eenzaamheid is een gebrek aan echte relaties. Aan diepgaand contact, waarin je gekend wordt en een band opbouwt.

Er zijn kinderen en jongeren die wel allerlei contacten hebben, maar een goede vriend missen. Iemand die hen écht begrijpt; iemand met wie het klikt en die dezelfde humor heeft of dezelfde interesses. Soms zitten ze in een klas op school of een groep in de kerk, waar ze de aansluiting met de anderen missen. Het zijn simpelweg verschillende types, die elkaar niet per se in de weg zitten, maar toch de klik missen. De een houdt van technisch lego, terwijl de anderen liever voetballen. De ene tiener is een slimme leerling die houdt van leren en discussiëren, terwijl de andere tieners echte doeners zijn. Als je het gevoel hebt dat je buiten de groep valt, kan dat eenzaam en alleen voelen.

Je kunt als kind of jongere wel veel vrienden en volgers hebben op sociale media, maar dat zegt nog niet zoveel over de diepgang van het contact. Zijn het mensen die jou echt kennen? Laat je jezelf kennen zoals je echt bent of probeer je toch een leuker, aansprekender of positiever beeld van jezelf neer te zetten? Als je niet open en eerlijk bent, kun je geen echt contact opbouwen. Welke dingen deel je met elkaar? En is het digitaal contact een aanvulling op contact in het echte leven, of is er alleen digitaal contact? Het aantal gesprekken, berichtjes, vrienden en volgers zegt maar weinig over de inhoud en de waarde van het contact. En juist dát is waar het om gaat.

‘Ik ben met je’

Je geliefd weten is één van de meest fundamentele behoeften van de mens. Uiteindelijk vult alleen God die behoefte ten diepste. Hij kent ons door en door en Hij is er altijd. Hoe mooi is het dat Hij op allerlei plaatsen in de Bijbel laat weten dat Hij bij ons is. Tegen Mozes zegt Hij: ‘Ik ben Die Ik ben’. Hij is er. In verschillende Bijbelteksten zegt Hij: ‘Wees sterk en moedig, want Ik ben met je’. En Jezus zegt in Mattheüs 28: ‘Ik ben met je, alle dagen, tot de voleinding van de wereld’.

Blijkbaar hebben we het nodig om te weten dat God er is. Het vóelt namelijk niet altijd zo. Ook in de levens van kinderen en jongeren zijn er problemen en moeilijke situaties. Zijn er vragen, onverhoorde gebeden. En toch is God er. Mensen zijn niet perfect en stellen soms teleur. Vriendschappen veranderen in de loop der tijd, mensen komen en mensen gaan in je leven. De enige op wie je altijd kunt terugvallen, je leven lang, is God. En Hij vervult je behoefte aan liefde en geborgenheid. Hij zorgt voor je. Hij wijst de weg. Als kinderen en jongeren die basis in hun leven hebben, dan ligt er een fundament, waardoor ze stevig op hun benen kunnen blijven staan en waardoor ze zich nooit tot in het diepste eenzaam hoeven te voelen.

Vriendschap

We zijn gemaakt voor relaties. In de eerste plaats om in relatie met God te leven, maar ook in relatie met elkaar. Toen God de mens schiep, zei Hij: ‘Het is niet goed dat de mens alleen is’. In het contact met anderen leer je jezelf kennen, kun je plezier maken, elkaar opbouwen en verder helpen, kun je moeilijke dingen delen, getroost worden en sta je sterker.

Voor kinderen en jongeren zijn contacten met leeftijdsgenoten belangrijk voor de ontwikkeling. Ze leren delen, op hun beurt wachten, ruzie maken en weer bijleggen, rekening houden met anderen, omgaan met verschillen en talloze andere belangrijke vaardigheden die ze in hun leven nodig hebben. In het contact met anderen wordt hun karakter verder gevormd. In de puberteit spelen leeftijdsgenoten een belangrijke rol bij het (leren) vormen van een eigen mening. Afwijzing door leeftijdsgenoten of het ontbreken van echte vriendschap is daarom niet alleen een vervelend gevoel van eenzaamheid, maar het betekent ook een gemis aan mogelijkheden voor de ontwikkeling van deze belangrijke vaardigheden. Uit onderzoek blijkt dat eenzaamheid het risico verhoogt om in een latere periode opnieuw eenzaamheid te ervaren.

Voor sommige kinderen is het moeilijker om goede contacten op te bouwen. Bijvoorbeeld omdat ze afwachtend zijn en graag eerst de kat uit de boom kijken of omdat ze een minder sterk sociaal inzicht, een moeilijk karakter of een pittig temperament hebben. Omstandigheden kunnen ook voor eenzaamheid zorgen: een moeilijke thuissituatie, een langdurig ziekbed of verhuizing. Een echtscheiding is voor kinderen een moeilijke periode, waarin ze extra steun en aandacht nodig hebben, terwijl hun ouders te maken hebben met hun eigen verdriet en zorgen. Praktisch zorgt een echtscheiding vaak ook voor veranderingen in het sociaal netwerk. Juist bij al deze kwetsbare kinderen is het goed alert te zijn en hen te ondersteunen om toch vriendschappen op te bouwen!

Tips: wat kun je doen?

• Kinderen en jongeren zíen: maak een praatje in de kerk, op school of in de straat. Groet ze als je ze tegen komt en toon belangstelling.
• Bid voor ze en bid met ze. Breng ook het verlangen naar vriendschap bij God. Mijn dochter miste een paar jaar geleden een vriendin die op dezelfde manier in het geloof stond. We hebben daarvoor gebeden. Niet lang daarna kwamen we weer in contact met oude vrienden. Hun dochter is even oud en het klikte enorm tussen die twee. Sindsdien zijn ze dikke vriendinnen en hebben ze veel steun aan elkaar.
• Ga als gezin, kindergroep of tienergroep samen iets doen. Zet bijvoorbeeld een actie op touw voor een goed doel. Je met elkaar ergens voor inzetten, bindt samen.
• Zoek een hobby, sport of activiteit die past bij het kind of de jongere. Kom in contact met anderen met dezelfde interesses en talenten, dat is alvast een begin voor vriendschap.
• Leer kinderen en jongeren vrienden maken en vriendschap onderhouden.
• Hier vind je mooie werkvormen die je met kinderen en tieners kunt doen (bijvoorbeeld IJzersterk).

Dit artikel is gebaseerd op een artikel van Raise Up dat in december 2015 is gepubliceerd in de Uitdaging.